Na Orkadach pozegnalismy stary rok i przywitalismy rok 2017. Spedzilismy wspanialy tydzien, w czasie ktorego odkrylam (i to chyba nie tylko ja, ale cala nasza ekipa), ze archeologia jest fascynujaca :) Nie bez powodu 70 orkadianskich wysepek nazywanych jest Egiptem polnocy. Znajduje sie tutaj kilkaset stanowisk archeologicznych i najwieksze w Europie zgrupowanie obiektow pochodzacych z czasow neolitu. Kiedy wyobrazicie sobie, ze ponad piec tysiecy lat temu, gdy w Europie stawiano osady z piasku, gliny lub drewna, te wyspy zasiedlone byly przez preznie dzialajaca spolecznosc, ktora budowala kamienne domy i wznosila monolitowe kregi, to ciarki przebiegaja po plecach. Tutaj kazdy metr kwadratowy ziemi kryje skarby i jestem pewna, ze gdyby wziac lopate i zaczac kopac w dowolnym miescu, to mozna by znalezc interesujace drobiazgi starsze od piramid ;)
Takie zreszta mamy plany, byc moze juz na najblizsze lato... Ale zacznijmy od poczatku :)
Na najwiekszej wyspie Orkadow, nazywanej Glownym Ladem (The Mainland) leza cztery perelki, ktore kazdego archeologa przyprawia o drzenie kolan. Rejon ten doczekal sie miana Neolitycznego Serca Orkadow i zostal wpisany na swiatowa liste dziedzictwa Unesco. Skladaja sie na niego dwa kamienne kregi: Brodgar oraz Stennes (Ring of Brodgar i Standing Stones of Stenness), najlepiej w Europie zachowane pozostalosci neolitycznej osady farmerskiej (Skara Brae) oraz podziemny grobowiec komorowy Maeshowe. Wszystkie warte odwiedzenia! I powiem Wam w sekrecie, ze zima to wcale nie najgorszy na to czas :)
Ring of Brodgar (wiek: okolo 5000 lat)
Ten krag kamienny odwiedzilismy kilka razy, o roznych porach dnia. Zawsze bylo pieknie, zawsze inaczej. I mimo, ze przejezdzalismy kolo Ring of Brodgar nieomalze codziennie przez tydzien (krag stoi przy glownej drodze wiodacej przez The Mainland ;)) to widok wcale nam sie nie nudzil. Najbardziej magicznie bylo tuz po wschodzie slonca, kiedy wielkie monolity oswietlone byly cieplym niskim swiatlem i rzucaly dlugachne cienie. Bonusem okresu zimowego jest to, ze mozna sie polenic: slonce wschodzi okolo 9.30 a wylania sie zza pobliskiej gory tuz przed 10 rano :)
Krag Brodgar jest olbrzymi - ma srednice ponad 130 metrow i stoi dumnie pomiedzy dwoma jeziorami, w otoczeniu wzgorz. Oryginalnie skladal sie z szescdziesieciu kamieni, do dzisiaj przetrwalo ich trzydziesci dziewiec. Archeolodzy wciaz nie sa pewni jakie bylo przeznaczenie Ring of Brodgar ale najprawdopodobniej bylo to wielkie miejsce kultu. Jeszcze wieksza zagadka jest w jaki sposob krag zostal zbudowany. Piec tysiecy lat temu nie bylo maszyn, dziwgow... Jedynie narzedzia z drewna i kamienia. Jak sprytni musieli byc owczesni budowniczowie, zeby te kilkutonowe kamienne olbrzymy najpierw odrabac od skaly a nastepnie przetransportowac i postawic!? Pewien szkocki geolog porownal ten krag kamienny do 'zgrupowania starozytnych druidow'. I cos w tym jest. Czuc tam niezwykla energie... A jesli bedziecie cierpliwi i dokladnie obejrzycie trzydziesci dziewiec kamieni macie szanse znalezc ten, ktory wygrawerowany jest tajemniczymi runami.
Standing Stones of Stenness (wiek: ponad 5000 lat)
Krotki spacer dzieli nas od kolejnego kamiennego kregu. Wystarczy przejsc z Ring of Brodgar przez waskie pasmo ladu oddzielajace dwa jeziora, Stenness i Harray, i juz jestesmy przy kamieniach Stenness (dla zmotoryzowanych przy obu kregach znajduja sie parkingi). Krag ten jest mniejszy od Ring of Brodgar ale wcale nie mniej atrakcyjny. Szczegolnie, kiedy za szesciometrowymi monolitami tancza swiatla zorzy polarnej! :) Krag Stenness oryginalnie utworzony byl z dwunastu kamieni, w jego centrum krolowalo wielkie ognisko. Dzisiaj stoi jedynie szesc z nich. Ale kamienie ze Stennes sa wyjatkowe. Krag ten to pradziadek wszystkich kamiennych kregow w Wielkiej Brytanii. Ostatnie badania archeologiczne sugeruja, ze ten byl on prawdopodobnie pierwowzorem tego rodzaju budowli na Wyspach Brytyjskich, rowniez slynnego angielskiego Stonehenge.
I znowu powiem, ze najpiekniejsza pora na odwiedziny w tym miejscu to poranek: niskie swiatlo, dlugie cienie i magiczna atmosfera :)
Gdyby nie wielka nawalnica, ktora w 1850 roku nawiedzila Orkady, byc moze nie wiedzielibysmy nic o tym, jak Orkadianie zyli i mieszkali 5000 lat temu. Wielki sztorm odslonil dziwne, rozlegle kamienne struktury zasypane w przybrzeznym piasku w poblizu miejscowosci Skaill i dal poczatek jednemu z najznakomitszych odkryc archeologicznych w Europie. Dziwne kamienne budowle okazaly sie neolitycznymi domostwami, ktore, przykryte i zakonserwoane przez piasek, przetrwaly przez tysiaclecia w swietnym stanie. I to nie tylko mury ale tez przedmioty codziennego uzytku.
Odwiedziny w Skara Brae to cudowna i zaskakujaca podroz w czasie. Kto by pomyslal, ze neolityczni mieszkancy Orkadow mieli meble? A jednak! Okazuje sie, ze 5000 lat temu uzywano juz lozek a nawet...robionych na miare 'mebloscianek'! Przechadzajac sie pomiedzy dziewiecioma zachowanymi domami i zagladajac do ich wnetrz nie moglam przestac myslec co moglo byc przechowywane na tych zgrabnych kamiennych regalach... ;) Narzedzia? Ozdoby? Bo az prosi sie, zeby na tych 'polkach' poustawiac ksiazki! ;)
 |
| Typowe domostwo sprzed 5000 lat. Ognisko na srodku, lozka i piekna kamienna 'mebloscianka' przy scianach |
Skara Brae w obecnym ksztalcie wyglada uroczo, odrobine jak wioska Smerfow - domy maja oplywowe ksztalty i przypuszcza sie, ze zakonczone byly stozkowatymi dachami.
Niestety, do oryginalnych budynkow nie mozna wchodzic a jedynie zerkac z przygotowanej specjalnie sciezki. Jednak bylismy pewni, ze w czasie naszej pierwszej tam wizyty, bardzo, bardzo dawno temu (chyba w 2010...) taka mozliwosc byla i chyba mam nawet zdjecie zrobione w jednej z neolitycznych chat ;) Kto pyta nie bladzi! Zapytalismy nasza mila pania przewodniczke czy pamiec nas nie myli (po Skara Brae mozna spacerowac tylko z przewodnikiem) i zaczelismy sie ladnie usmiechac (szczegolnie Zuzia i Rysiu :))... A poniewaz dzien byl paskudny, zacinal deszcz i wial okrutny wiatr od morza i bylismy jedynymi odwiedzajacymi w zasiegu wzroku to... pani mrugnela okiem i odpiela lancuch odcinajacy droge do jednego z domkow :) Pamietajcie - zwiedzanie zima ma swoje dobre strony! ;)
Oprocz pozostalosci oryginalnej osady w Skara Brea mozna tez zobaczyc kompletna replike typowego neolitycznego domu, do ktorej kazdy i to bez przeszkod (i bez puszczania oka do przewodnika ;)) moze wejsc. Natomiast wszystkie znalezione na terenie domow oryginalne drobiazgi: naczynia, narzedzia, ozdoby, obejrzec mozna w Skara Brea Visitor Centre.
 |
| Neolityczny mozdziez |
 |
| I cala masa narzedzi... |
 |
| Wewnatrz chaty-repliki |
 |
| Skara Brae 5000 lat temu... |
Maeshowe (wiek: okolo 5000 lat)
To miejsce to prawdziwa perelka. Maeshowe to nie tylko jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych w Europie grobowcow komorowych; to namacalny dowod prawdziwego geniuszu owczesnych budowniczych. Jesli odwiedzicie Maeshowe w okolicach przesilenia zimowego to macie spore szanse byc swiadkami niesamowitego spektaklu... Wejscie do grobowca zbudowane jest w tak przemyslny sposob, ze promienie zachodzacego slonca wpadaja przez dlugi korytarz i rozswietlaja centralna sciane glownej komory. Dzieje sie tak w najkrotszy dzien roku i przez kolejne trzy tygodnie. Strasznie chcielismy zobaczyc to na wlasne oczy, przekladalismy nasza wyprawe do Meshowe kilka razy ze wzgledu na pogode i kiedy w koncu sie tam wybralismy, ostatniego dnia naszego pobytu na Orkadach, zachodu po prostu nie bylo. Niebo pokrywala gesta warstwa chmur i korytarz grobowca moglismy co najwyzej oswietlic sobie wielka latarka ;) Moze to znak, ze musimy tam wrocic?
Z grobowcem Maeshowe wiaze sie tez inna ciekawa historia, zapisana pismem runicznym, ktore gesto pokrywa jego sciany. Graffiti to pozostawili po sobie Wikingowie, ktorzy w XI wieku schronili sie w Maeshowe przed zimowa nawalnica. Spedzili tu prawdopodobnie kilka dni i widac musieli bardzo sie nudzic :) Runy opisuja ich podroz, przedstawiaja mityczne zwierzeta (stad pochodzi rysunek slynnego smoka z Maeshowe) a niektore napisy glosza nieskromnie 'Te runy zostaly napisane przez najwspanialszego pisarza runicznego z Norwegii' :))
Maeshowe z zewnatrz wyglada jak nic w sobie nie kryjacy maly pagorek. Ale wystarczy przecisnac sie przez niski, dlugi korytarz i nagle jestesmy w innym czasie i innym swiecie. Szkoda tylko, ze w tym swiecie nie pozwolono nam zrobic ani jednego zdjecia! (Fotografie pisma runicznego, glownej komory oraz Maeshowe z lotu ptaka pochodza z internetu).
 |
| Niepozorne wejscie |
 |
| I dlugi, niski korytarz wiodacy do wnetrza grobowca |
 |
| Z zewnatrz Maeshowe wyglada niepozornie. P.S. Zwroccie uwage jaka mielismy pogode ;) |
 |
| XI-wieczne graffiti |
 |
| Glowna komora grobowca robi wrazenie |
 | ||||||||||
| Maeshowe z lotu ptaka...tajemniczy krag ;) |
Najbardziej niesamowite znalezisko archeologiczne nie jest jeszcze dostepne dla zwiedzajacych. I nie bedzie przez nastepnych trzydziesci lat! Tyle czasu zabierze prawdopodobnie archeologom jego wykopanie. I mamy wielka ochote im w tym pomoc! :) Pomiedzy dwoma kamiennymi kregami, Brodgar i Stennes, odkryto pozostalosci neolitycznego miasta, ktore zajmuje powierzchnie ponad dwoch i pol hektara. Ness of Brodgar to complex budowli otoczony murem o grubosci szesciu metrow, datowany na 3000 lat przed nasza era. Prace archeologiczne trwaja od 2005 roku i w tym czasie udalo sie odkryc zaledwie okolo dziesieciu procent stanowiska. Wszystkiemu winna jest orkadianska aura - wykopaliska trwaja zaledwie 7 tygodni w roku a pozostaly czas Ness of Brodgar jest zabezpieczony przed niszczacym dzialaniem deszczu i wiatru. W tym roku sezon wykopaliskowy rusza 3 lipca i marzy nam sie odrobina archeologicznego wolontariatu :) Pochwalimy sie, kiedy uda sie nam cos zalatwic. A jesli chcielibyscie miec i Wy swoj udzial w odkrywaniu 'Egiptu Polnocy' to mozna zasponsorowac wykopaliska na swoim wlasnym metrze kwadratowym Ness of Brodgar. Kazde znalezisko z takiego sponsorowanego 'metra' jest dokumentowane a wszelkie informacje przesylane do fundatorow. Zerknijcie tutaj na wykopane skarby :)
Na koniec garsc informacji praktycznych
Jak dostac sie na Orkady
- Samolotem z Glasgow, Edynburga, Inverness lub Aberdeen do Kirkwall (glownego miasta Orkadow). Lot trwa okolo 80 minut i obslugiwany jest przez linie Flybe
- Promem z glownego ladu; firmy North Link Ferries i Pentland Ferries oferuja wiele polaczen zarowno dla pasazerow pieszych jak i dla zmotoryzowanych. My plynelismy katamaranem z Pentland Ferries - polaczenie Gills Bay do St Margaret's Hope, ktore trwa zaledwie godzine
Wszystkie cztery opisane przez nas neolityczne monumenty na glownej wyspie Orkadow naleza do organizacji Historic Scotland. Kregi kamienne Brodgar i Stennes odwiedzac mozna caly rok, o kazdej porze dnia i nocy, za darmo. Zwiedzanie Skara Brae i grobowca Maeshowe tylko z przewodnikiem - bilety do kupienia w Skara Brae Vistor Centre. Bilety sa dosc drogie, ale warto wydac kase! :) Lub mozna rozwazyc kupno tak zwanego Explorer Pass na kilka dni, ktory upowaznia do darmowego wejscia na teren wszystkich obiektow Historic Scotland.
Zwiedzanie Ness of Brodgar
Sezon wykopaliskowy 2017 trwac bedzie od 3 lipca do 25 sierpnia. W tym czasie mozna odwiedzac stanowisko.
Orkady są wspaniałe. Uwielbiam je!
OdpowiedzUsuńO.
PS. Fajnie, że dołączyłaś do Klubu :)
Orkady trafily na pierwsze miejsce mojej prywatnej listy ulubionych szkockich wysp :) Ciesze sie, ze podzielasz moj zachwyt!
UsuńP.S. Dziekuje za cieple przyjecie :)